Historiek

Glasraam Laurentius

Een beetje geschiedenis …       

In 1659 tekent de bisschop van Antwerpen, Ambrosius Capello, de stichtingsacte van de Sint-Laurentiusparochie. Het is de oudste, volwaardige parochie die in Antwerpen wordt opgericht buiten de Spaanse omwalling.

Pas in 1860, met de nieuwe vestinggordel, kwam dit gebied grotendeels binnen de muren te liggen.

Oorspronkelijk strekte de parochie zich uit over het grondgebied van de huidige federatie Antwerpen-Zuid, die nu zeven parochies omvat: de Heilige Geest, Sint-Jan de Doper, Sint-Laurentius, Sint-Michiel & Petrus, Sint-Bernardus, Sint-Catharina en Christus Koning.

De keuze van Laurentius als patroonheilige heeft te maken met de Spaanse overheersing en met de aanwezigheid van Spaanse troepen in de nabije citadel van Antwerpen.

Omdat de soldaten vuurwapens gebruiken, hebben zij als beschermheilige Laurentius die op het vuur geroosterd werd.

De parochie bestaat al meer dan 350 jaar.

De huidige kerk is reeds het vierde kerkgebouw. De eerste twee parochiekerken zijn gelegen op de plaats die nu Fransenplaats heet; de derde en de vierde kerk daarentegen op de hoek van de Van Schoonbekestraat-Markgravelei.

 

  • De eerste kerk is een bescheiden gebouw met kerkhof. Reeds in 1671 wordt ze vergroot. Na amper 100 jaar wordt ze afgebroken.
  • Een tweede, grotere komt in 1777 op dezelfde plaats. In 1814 laat generaal Carnot ze met de grond gelijk maken om het geschut op de Spaanse wallen vrij spel te geven bij de verdediging van de stad.
  • Onder het Hollands Bewind, ontwerpt de stadsbouwmeester Pierre Bruno Bourla, in 1824/1825 een nieuwe kerk in neoclassicistische stijl. Deze kerk is perfect (oostwest) georiënteerd en ze staat diagonaal op het perceel. De pastorie, in dezelfde stijl, is het enige woonhuis van Bourla dat nog bewaard is. Rond de kerk ligt een kerkhof waar hijzelf begraven wordt in 1866.
  • In 1892 wordt de kerk van Bourla verbouwd: de sierlijke voorgevel verdwijnt om plaats te maken voor een nieuwe voorgevel met twee imposante westertorens. Amper 40 jaar later wordt deze kerk gesloopt.
  • In 1933/34 ontwerpt architect Huygh de vierde kerk. Deze staat nu op de rooilijn van de 2 straten en is bijgevolg georiënteerd naar het zuidoosten. 

De kerk is een opmerkelijk monument in neobyzantijnse stijl met elementen in art deco.

Byzantijns zijn de centraalbouw met de grote koepel waaronder zich het altaar bevindt en de talrijke mozaïeken, zowel boven de hoofdingang, als binnen in de kerk.

 

Een doopkapel met aparte koepel en een losstaande toren, eveneens afgewerkt met koepeltje, begrenzen het atrium aan de hoofdingang van de kerk. Pas in 1956 brengt J.Collette het mozaïek van de Goede Herder aan boven de toegangsdeuren.

Het massieve gebouw is opgetrokken in donkerrode baksteen op een onderbouw van ruw natuursteen. ‘De Kerk is gebouwd op een rots.’

Het stoere geheel wordt lichter en eleganter door de aanwending van wit hardsteen voor de markering van de gevel en de toren. Dit lijnenspel refereert naar art deco.

Sobere, ranke witte beelden sieren nog de buitengevel van kerk en toren (L. Vleeshouwers, A.Damen).

O.L.V. boven het secretariaat
Mattheus – Mens (links vooraan)

Voor de architect staat het kerkgebouw voor wat de Kerk in werkelijkheid is.

Zo staat het hoofdaltaar in het midden zoals Christus de centrale figuur is in de Kerk.

De 4 grote dubbele pijlers dragen majestueuze beelden met als hoofd de allegorische afbeelding van de vier evangelisten (Rik Sauter). Deze dragen de grote koepel.

De 12 kleinere, roodmarmeren pijlers staan voor de 12 apostelen en ondersteunen de cirkelvormige gaanderij.

De grote, ronde kroonluchter telt 72 lampen, die verwijzen naar de 72 discipelen van Christus.

De pelikaan vindt men zowel op steen als in brons terug als symbool voor Christus ‘Liefde.

Architectuur, versieringen en meubilair worden uitdrukkelijk ontworpen op basis van een rijke symboliek vanuit de pelgrimsbeweging.

Architect J. Huygh heeft een totaalconcept voor het gebouw en de inrichting.
Hij doet hiervoor beroep op verschillende eigentijdse kunstenaars.
De binneninrichting verloopt in verschillende fasen.
Architect J. Smolderen volgt Huygh op in 1943.

Op het verhoogd priesterkoor bevindt zich het hoofdaltaar (A. Bressers) met massief marmeren blad, onder een imposante koperen ciborie (R.Haan); een koperen afsluiting sluit de ambo’s in voor de lezingen.

In de absisruimte bevindt zich het sacramentsaltaar met sacramentstoren (R. Haan).

De 6 biechtstoelen worden in marmer uitgevoerd en in gedreven, gebronsd koper de deuren (1934-J.Wilmotte).

De zijkapellen, ter ere van O.L.Vrouw en H. Theresia, met mozaïekbekleding in de halfkoepels, staan links en rechts van de absis (1936-ontwerp G. De Wit, 1941-firma Gaudin).

Achteraan in de kerk vormt een nis met mozaïek de Verrijzeniskapel (1956/57 – J. Collette).

De Mariakapel
De Verrijzeniskapel
De Theresiakapel

De kruisweg, naar een ontwerp van E. Yoors, wordt eveneens in mozaïek uitgevoerd (1956 – J. Collette).

Jezus wordt ter dood veroordeeld en beschimpd.
Jezus op weg naar Golgotha
Jezus valt een eerste maal onder het kruis
Jezus ontmoet zijn Moeder
Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis te dragen
Veronica droogt het gelaat van Jezus af
Jezus valt voor de tweede maal
Jezus troost de wenende vrouwen
Jezus valt voor de derde maal
Jezus wordt van Zijn klederen beroofd
Jezus wordt aan het kruis genageld
Jezus sterft aan het Kruis
Jezus wordt van het kruis afgenomen
Jezus wordt in het graf gelegd

Brandglasramen brengen nog meer kleur:

  • in de absis 6 decoratieve glas-in-loodvensters (1949 – Smolderen);
  • 4 herdenkingsglasramen naast de zijkapellen (1956 – O. Calders);
  • 2 grote glasramen  (1956 – Laatste avondmaal, J. Collette, F. Slijpen en 1965 –Calvarieberg, F. Slijpen) evenals 2 galerijen van elk 10 Heiligen, in noord- en zuidgevel.
  • Bij de omvorming van de doopkapel tot weekkapel worden aan de westzijde 2 glasramen geplaatst (1975 – J.Huet).
  • Met de viering van het 350 jarig bestaan van de parochie worden er 2 moderne glasramen ingevuld aan de zuidzijde. De verbindingsdeur naar de kerk wordt vernieuwd (2009 – Joost Caen).
  • Na de eerste fase van de restauratiewerken werden in 2018 twee 2 ramen ingevuld met werk van glaskunstenares Christine Vanoppen. Een met hoofdkleur rood aan de kant van de pijler met evangelist Lukas en blauw aan de andere kant voor Mattheüs.

Het orgel door B.Pels en zonen gebouwd, wordt ingespeeld in 1935. Het luistert de vieringen op en wordt regelmatig bespeeld voor concerten.

 

 

 

 

 

 

Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand

Dit kleine, houten beeldje op zijn Spaans gekleed, is heel oud.
Het stond begin 18de eeuw in een lindeboom bij de kerk op de Fransenplaats.
Het wordt al eeuwen vereerd door de inwoners van deze wijk.


Foto’s: U.Alexander, M.Dehaese, KIK–IRPA
Bibliographie:
‘Sint-Laurentiusparochie Antwerpen (1659 – 1984)’
Verzameling studies over de buurt, de parochie, het kerkgebouw
’75 jaar Sint-Laurentiuskerk’ Karl Scheerlinck – 2009

Kerkbezoeken voor groepen kunnen aangevraagd worden via het contactformulier